Prikkelgevoeligheid: theorie en praktijk

Omschrijving

Prikkelgevoeligheid is een eigenschap die door de hele populatie heen in verschillende mate aanwezig is en vaak op complexe wijze verband houdt met verschillende soorten psychopathologie. Om tijdens de diagnostiek prikkelverwerkingsproblemen in het juiste kader te plaatsen, is kennis nodig van de bredere context van prikkelgevoeligheid. In dit artikel bespreken we de relatie van prikkelgevoeligheid met verschillende soorten psychopathologie en de consequenties voor de klinische praktijk, waaronder autisme, ADHD, hechtings- en persoonlijkheidsproblematiek. We concluderen dat prikkelgevoeligheid gezien kan worden als een transdiagnostische factor die op verschillende manieren kan interacteren met een breed scala aan psychische klachten. Aandacht voor prikkelgevoeligheid in de klinische praktijk kan behandeling van psychische klachten effectiever maken en lijdensdruk verminderen.

Prikkelverwerkingsproblemen zijn een kernsymptoom van autismespectrumstoornissen (ASS). Wanneer dit herkend wordt, moet ASS zeker differentiaaldiagnostisch overwogen worden. In de volwassenenpsychiatrie leek kennis over prikkelverwerking lange tijd vrijwel beperkt tot de zorg voor mensen met ASS terwijl deze problemen ook bij andere stoornissen voorkomen, waarover de laatste jaren meer bekend geworden is (Greven et al.,2019). Prikkelverwerkingsproblemen zijn geassocieerd met disfunctioneren op sociaal en professioneel vlak (Brout & Miller, 2015) en kunnen in relatie tot andere psychische klachten een uiteenlopende rol hebben: die van risicofactor, beschermende factor, kernsymptoom van een syndroom, modulerende factor (die de expressie van een symptoom en het aanslaan van de behandeling kan beïnvloeden) of belemmerende factor in het herstel. Dit alles maakt prikkelgevoeligheid tot een transdiagnostische factor (Greven et al., 2019).