WTA 2021-2

Dit essay beschrijft genderidentiteit in relatie tot autismespectrumstoornissen en legt de nadruk op de rol van de sociale en emotionele ontwikkeling binnen de genderidentiteit en binnen de interpretatie van uitingen en gedrag. Er wordt betoogd dat deze factor van belang is in de interpretatie, maar ook in de besluiten rond behandeling en mogelijk onomkeerbare behandeltrajecten.

De diagnostiek van autismespectrumstoornissen (ASS) is complex, zeker wanneer er ook differentiaaldiagnostische hypotheses zijn. Dan moet men namelijk niet alleen het autistisch beeld goed kennen, maar ook voldoende zicht hebben op de alternatieve diagnose(s). Om deze kennis in het werkveld te bevorderen, is het Autisme Expertisecentrum gestart met een serie whitepapers. Hierbij wordt telkens samengewerkt met andere instellingen, om zo de relevante kennis bijeen te brengen. In de whitepapers wordt, per diagnostisch criterium, toegelicht wat het verschil is tussen ASS en een andere diagnose, maar ook wat je ziet wanneer deze diagnoses samengaan. Hiermee willen we diagnostici meer kennis en handvatten geven en zo het diagnostisch proces verbeteren. In deze whitepaper gaan we specifiek in op ASS en anorexia nervosa: hoe kun je deze diagnoses van elkaar onderscheiden en wanneer stel je beide vast?

Hans Asperger werkte onder het naziregime toen hij zijn theorie over autisme voor het eerst publiek maakte. In navolging van publicaties in 2018 van de historici Herwig Czech en Edith Sheffer werd in de internationale wetenschappelijke literatuur en in Nederlandse kranten beweerd dat Hans Asperger samenwerkte met de nazi’s en dat zijn theorie van autisme gebaseerd was op de nazi-ideologie. In dit artikel wil ik deze twee claims nuanceren door ze beter te onderscheiden. De eerste claim is door sociaal-historici goed te onderzoeken. De hoofdlijnen van hun meest recente bijdragen vat ik samen in het eerste deel van het artikel. De tweede claim vraagt om aanvullend onderzoek vanuit de conceptuele geschiedenis. Hier lever ik mijn eigen bijdrage aan de discussie, door te analyseren wat de conceptuele structuur was van Aspergers werk, wanneer hij deze ontwikkelde en door wie deze werd beïnvloed. Ik laat zien dat zijn theorie van autisme niet gebaseerd was op de nazi-ideologie, hoewel hij werkte in de context van de nazipsychiatrie.

Onderzoek wijst uit dat mensen met ASS vaker dan gemiddeld worden blootgesteld aan potentieel traumatische ervaringen zowel in de vorm van type A-trauma’s zoals mishandeling en misbruik als aan op het eerste gezicht minder schokkende gebeurtenissen zoals pestervaringen. Het is aannemelijk dat de bij de ASS behorende beperkingen het moeilijker maken om zulke gebeurtenissen op een natuurlijke wijze te verwerken. In de praktijk worden PTSS en andere trauma- en stressorgerelateerde klachtenpatronen vaak niet ontdekt en daardoor ook niet adequaat behandeld. Belemmerende factoren zijn dat het geen routine is om bij intake systematisch onderzoek te doen naar trauma’s en stressoren in de voorgeschiedenis en dat traumagerelateerde klachten veel overlap vertonen met andere stoornissen met name angst- en stemmingsstoornissen én met kenmerken van ASS. Daar komt bij dat gevalideerde instrumenten voor traumadiagnostiek bij ASS ontbreken. Als trauma wel wordt gezien, komt behandeling vaak moeilijk op gang. Onderzoek naar toepasbaarheid en effectiviteit van
traumabehandeling bij ASS staat nog in de kinderschoenen. In deze bijdrage worden klinische ervaringen met betrekking tot diagnostiek en behandeling gedeeld in de hoop daarmee bij te dragen aan het voorkomen van ernstig uit de hand gelopen situaties en de noodzaak van verder wetenschappelijk onderzoek te onderstrepen.

Autismespectrumstoornis (ASS) is een groep van heterogene gedragsstoornissen waarbij een verstoorde immuunreactiviteit kan bijdragen aan de etiologie. In retrospectief onderzoek vonden we een associatie tussen het risico op het ontstaan van ASS met de geboortepiekmaand juli en dat wijst op een lage blootstelling aan zonlicht tijdens de eerste twee trimesters van de zwangerschap en dat zou op zijn beurt kunnen wijzen op een belangrijke rol voor vitamine D. Vitamine D heeft een anti-inflammatoire en antioxidante activiteit en reguleert daarmee in belangrijke mate het functioneren van het immuunsysteem. Maternale serumspiegels van bioactief 1,25-dihydroxyvitamine D vertonen meer dan een verdubbeling tijdens het eerste trimester van de zwangerschap en dus is verminderde blootstelling aan zonlicht en vitamine D-aanmaak een risicofactor voor de ontwikkeling van ASS. Er is echter meer geïntegreerd onderzoek nodig waarin ook familieleden van ASS-kinderen moeten worden betrokken om de erfelijke risico’s op de ontwikkeling te ontrafelen.