WTA 2011-3

Bij de introductie van het begrip autisme werd de wereld van de autist aanvankelijk geschetst als een vreemde, bijna ondoordringbare wereld, amper toegankelijk voor anderen. Langzaam maar zeker is daar echter verandering in gekomen. Eerst via een proces van steeds verfijndere diagnoses, met differentiatie tussen hoog-functionerende aan de ene kant en diepgestoorde autisten aan de andere kant van een autismespectrum. Parallel aan die ontwikkeling is er ook sprake van een soort toenadering tussen autisten en niet-autisten, die de overgang tussen beide steeds vager maakt. ‘Zijn we niet allemaal een beetje autistisch?’, luidde de retorische vraag waarmee een uitgever een populair boek over Autisme (Frith, 2009) aanprees. In dit essay wil ik proberen de reikwijdte van die vraag in kaart te brengen.

De Autism Diagnostic Observation Schedule (ADOS) is een veelgebruikt en betrouwbaar instrument om autismespectrumstoornissen (ASS) bij kinderen vast te stellen. Uit een recent verschenen wetenschappelijk artikel van een groep Groningse onderzoekers onder leiding van Jojanneke Bastiaansen (UMCG/Lentis) en Annelies de Bildt (Accare) blijkt nu dat de ADOS ook bij normaal begaafde volwassenen een goede voorspeller is voor ASS.

Met name wat zwaardere vormen van autismespectrumstoornissen zijn met de ADOS bij volwassenen goed aan te tonen; normaal begaafde mannen met mildere vormen scoren vaak niet hoog genoeg om te voldoen aan het huidige ADOS-criterium voor ASS. Aan de andere kant worden niet-autistische mensen niet snel ten onrechte gediagnosticeerd met ASS. Een score boven de drempelwaarde is dus een heel belangrijke aanwijzing dat er daadwerkelijk een autismespectrumstoornis aanwezig is.

In deze studie zijn de kwaliteiten en beperkingen van volwassenen met hoog functionerend autisme (HFA) en de stoornis van Asperger onderzocht. De onderliggende vraag was of de drie toonaangevende cognitieve theorieën van autisme ook relevant zijn wanneer het een volwassen populatie betreft. De resultaten duiden op beperkingen in de theory of mind en op een gedetailleerde voorkeursstrategie. Daarnaast komt bij de volwassenen met HFA een lage informatie verwerkingssnelheid naar voren. Er zijn geen beperkingen gevonden in verbale fluency en het werkgeheugen. Eventuele executieve functieproblemen beperken zich mogelijk tot deelgebieden die niet binnen dit proefschrift zijn onderzocht.

Opgetekend bij de lezingen van prof. dr. Rutger-Jan van der Gaag.

Uitgeproken op de tweede studiedag over McDD georganiseerd door Benecke onder de titel McDD anno MMXI - 16 juni 2011, Congrescentrum De Reehorst.

McDD is een empirisch gefundeerde classificatie gebaseerd op het onderzoek van duizenden kinderen die vanaf 1947 tot 1985 gezien zijn in Yale Child City Centre. Het bleek dat er een groep was die zich kenmerkte door een aantal samenkomende symptomen die hieronder aan de orde komen. De achtergrond van de bespreking hier van Mcdd is niet om de DSM 5 te halen of het te etaleren als een ziektebeeld op zich. Het apart aan de orde stellen van McDD heeft veel meer een heuristisch karakter hetgeen in dit geval zoveel betekent als het streven naar het bevorderen van diagnostiek, behandeling van en onderzoek naar kinderen en adolescenten die categoraal buiten de boot dreigen te vallen.

De toepasbaarheid van (psycho-)dramatherapie bij volwassen mensen met autisme.

Hij houdt de speelgoed tijger in zijn linker hand en de speelgoed koe in zijn rechter hand. Zijn handen gaan om de beurt op en neer alsof hij de twee dieren bedenkelijk weegt. Hij haalt adem en zegt: “Voor mijn diagnose was ik zoals die tijger. Vechtend om in de wereld overeind te blijven. Nu ik de diagnose heb, ben ik meer een koe. Nu mag ik het wat rustiger aandoen.”

Dit is een voorbeeld uit de echtparengroep ‘Samen Sterk’. Dit groepstherapeutisch aanbod is voor stellen waarvan één van de twee partners een vorm van autisme heeft. De stellen leren in de therapie de verschillen en overeenkomsten tussen hun manier van informatieverwerking te begrijpen en de verschillen te hanteren in de communicatie. (Polman e.a. 2006) Bij deze echtparengroep wordt gebruik gemaakt van (psycho-) dramatherapie. Mensen die van de therapie weten, denken bij (psycho-)dramatherapie vaak aan: spelen, interactie, expressie, gevoel. Bij deze eerste associatie lijken deze kernwoorden niet te passen bij beperkingen van mensen met een autismespectrumstoornis. Het zijn juist begrippen waar mensen met autisme mee worstelen in het dagelijks leven. Veel professionals zijn van mening dat deze therapievorm niet passend is voor deze doelgroep. Echter, een overtuigende meerderheid van de deelnemers met autisme geven aan dat zij (psycho-)dramatherapie juist als heel geschikt ervaren. Deze bijdrage laat zien op welke manier deze therapie aansluiting vindt bij volwassen mensen met autisme.

Geachte lezers,

De laatste jaren neemt onze aanbodportefeuille zodanig toe dat de redactie heeft gemeend volgend jaar vier maal te moeten verschijnen. Een beleid gericht op het verhogen van de verschijningsfrequentie kan leiden tot verlaging van de kwaliteit. Om dat te voorkomen zetten wij het systeem van peerreviewing onverminderd voort en vragen tegelijkertijd alle wetenschappers en mensen werkzaam in de zorg om manuscripten te blijven aanleveren. Inclusief de inflatiecorrectie betekent vier keer uitkomen voor de abonnee een lichte verhoging van enige Euro’s. (Zie mededeling van de redactie op pagina 111). Anders dan vorig jaar kan het abonnement om de drie maanden worden opgezegd, hetgeen op zich overigens een wettelijke verplichting is.

In dit artikel bespreken wij de ontwikkeling en eerste resultaten van de Ambigue Zinnen Taak (AZT). Deze taak is ontwikkeld om de interpretatie van ambigue zinnen bij kinderen te onderzoeken en om na te gaan of kinderen met autismespectrumstoornissen (ASS) meer moeite hebben met het interpreteren van ambigue zinnen dan leeftijdgenoten. Ambigue zinnen hebben een dubbele betekenis, zoals 'Jan loopt naar de bank’. Om te weten om welke betekenis het gaat, moet een kind gebruik maken van de context; is in deze situatie de bank een meubel of een financiële instelling? Kinderen met ASS hebben volgens de Centrale Coherentie Theorie moeite met het betrekken van de context bij het verwerken van informatie. Om die reden zouden deze kinderen meer problemen kunnen hebben met het juist interpreteren van ambigue zinnen in de context. Om te onderzoeken of dit het geval is, hebben wij in een verkennend onderzoek de AZT afgenomen bij een grote groep controlekinderen met een typische ontwikkeling en bij een kleinere groep kinderen met ASS. De eerste resultaten wijzen erop dat de AZT bij kinderen goed is af te nemen en lijkt te meten wat deze taak beoogt te meten. Uit de resultaten kwam niet naar voren dat kinderen met ASS significant meer moeite hebben met het juist interpreteren van ambigue zinnen dan controlekinderen. Omdat dit een verkennend onderzoek is, bespreken we tot slot hoe de AZT in vervolgonderzoek gebruikt kan worden om de verwerking van ambiguïteit bij kinderen met ASS nader te onderzoeken.